Duyurular | Polaris Ymm

Yazdır

Arşiv

2024

10-12-2013

Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde İlgili Mevzuatın Dikkate Alınması (BDS 250) Hakkında Tebliğ Türkiye Denetim Standartları Tebliği No: 7 (RG:10.12.2013-28847)

Tebliğe aşağıda linkten de ulaşabilirsiniz:

http://www.kgk.gov.tr/contents/files/BDS/BDS_250.pdf

TEBLİĞ

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumundan:

FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE İLGİLİ MEVZUATIN DİKKATE ALINMASI (BDS 250) HAKKINDA TEBLİĞ TÜRKİYE DENETİM STANDARTLARI TEBLİĞİ NO: 7

Amaç

MADDE 1- (1) Bu Tebliğin amacı; bu Tebliğin ekinde yer alan Finansal Tabloların

Bağımsız Denetiminde İlgili Mevzuatın Dikkate Alınması Standardının yürürlüğe

konulmasıdır.

Kapsam

MADDE 2- (1) Bu Tebliğin kapsamı, Ek’te yer alan BDS 250 metninde

belirlenmiştir.

Dayanak

MADDE 3 -(1) Bu Tebliğ, 26/9/2011 tarihli ve 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe

ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde

Kararnamenin 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4- (1) Bu Tebliğde geçen;

a) Başkan: Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu Başkanını,

b) Denetçi: Bağımsız denetçiyi,

c) Denetim: Bağımsız denetimi,

ç) Kurum: Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunu,

ifade eder.

Geçiş hükümleri

GEÇİCİ MADDE 1- (1) Bu Tebliğin yayımı tarihine kadar 660 sayılı Kanun

Hükmünde Kararnamenin geçici 1 inci maddesine göre mevcut mevzuat hükümleri

çerçevesinde yürütülen bağımsız denetim faaliyetleri, bu Tebliğ hükümleri çerçevesinde

yürütülmüş kabul edilir.

Yürürlük

MADDE 5- (1) Bu Tebliğ 1/1/2013 tarihinde ve sonrasında başlayacak hesap

dönemlerinden itibaren uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 6- (1) Bu Tebliğ hükümlerini Kurum Başkanı yürütür.

FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE

İLGİLİ MEVZUATIN DİKKATE ALINMASI

TÜRKİYE DENETİM STANDARTLARI

BAĞIMSIZ DENETİM STANDARDI 250

FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE İLGİLİ MEVZUATIN

DİKKATE ALINMASI

İÇİNDEKİLER

Paragraf

Giriş

Kapsam ………………………………………………………………………………………...1

İlgili Mevzuatın Etkisi ………………………………………………………………………...2

İlgili Mevzuata Uygunluk Sağlama Sorumluluğu ………………………………………….3-8

Yürürlük Tarihi ……………………………………………………………………………….9

Amaçlar ……………………………………………………………………………………...10

Tanımlar …………………………………………………………………………………….11

Ana Hükümler

Denetçi Tarafından İlgili Mevzuata Uygunluğun Değerlendirilmesi…………………….12-17

Aykırılığın Belirlendiği veya Aykırılıktan Şüphelenildiği

Hâllerde Uygulanacak Denetim Prosedürleri ………………………………………….....18-21

Belirlenen veya Şüphelenilen Aykırılığın Rapor Edilmesi ……………………………...22-28

Belgelendirme ………………………………………………………………………………..29

Açıklayıcı Hükümler ve Uygulama

İlgili Mevzuata Uygunluk Sağlama Sorumluluğu ……………………………………...A1-A6

Denetçi Tarafından İlgili Mevzuata Uygunluğun Değerlendirilmesi ………………....A7-A12

Aykırılığın Belirlendiği veya Aykırılıktan Şüphelenildiği

Hâllerde Uygulanacak Denetim Prosedürleri ………………………………………...A13-A18

Belirlenen veya Şüphelenilen Aykırılığın Rapor Edilmesi ………………………….A19-A20

Belgelendirme ……………………………………………………………………………...A21

Bağımsız Denetim Standardı (BDS) 250 “Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde İlgili

Mevzuatın Dikkate Alınması”, BDS 200 “Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız

Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi” ile birlikte dikkate

alınır.

Giriş

Kapsam

1. Bu Bağımsız Denetim Standardı (BDS), finansal tabloların denetiminde denetçinin

ilgili mevzuatı dikkate alma sorumluluğunu düzenler. Bu BDS, denetçinin belirli

mevzuata uygunluğu test etmek ve ayrı olarak raporlamak üzere özellikle

görevlendirildiği diğer güvence denetimleri için geçerli değildir.

İlgili Mevzuatın Etkisi

2. İlgili mevzuatın finansal tablolar üzerindeki etkisi oldukça farklılık gösterir.

İşletmenin tabi olduğu mevzuat, yasal ve düzenleyici çerçeveyi oluşturur. Bazı

mevzuat hükümleri, işletmenin finansal tablolarında raporlanan tutar ve açıklamaları

belirlediği için finansal tablolar üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Diğer mevzuat

hükümleri ise yönetimin uyması gereken veya işletmenin faaliyetlerini yürütmesi

sırasında uymak zorunda olduğu kuralları düzenler; ancak bunların işletmenin finansal

tabloları üzerinde doğrudan bir etkisi yoktur. Bazı işletmeler sıkı düzenlemelere tabi

olan sektörlerde (bankalar ve ilaç sektöründeki işletmeler gibi) faaliyet gösterir. Diğer

işletmeler ise yalnızca, genel olarak işletme faaliyetleriyle ilgili birçok düzenlemeye

tabidir (işçi sağlığı ve iş güvenliği ve eşit istihdam fırsatıyla ilgili konularda olduğu

gibi). Mevzuata aykırılığın işletme açısından, finansal tablolar üzerinde önemli bir etki

yaratabilecek para cezaları, davalar veya diğer durumlar gibi çeşitli sonuçları olabilir.

İlgili Mevzuata Uygunluk Sağlama Sorumluluğu (Bakınız: A1-A6 paragrafları)

3. İşletmenin finansal tablolarında raporlanan tutar ve açıklamaları belirleyen mevzuat

hükümlerine uygunluk sağlanması dâhil olmak üzere, işletme faaliyetlerinin mevzuata

uygun şekilde gerçekleştirilmesini sağlama sorumluluğu, üst yönetimden sorumlu

olanların gözetiminde yönetime aittir.

Denetçinin Sorumluluğu

4. Bu BDS’de yer alan hükümler denetçinin, finansal tablolarda yer alan ve ilgili

mevzuata aykırılıktan kaynaklanan önemli yanlışlıkları belirlemesine yardımcı olmak

üzere hazırlanmıştır. Ancak denetçi, aykırılığı önlemekle sorumlu değildir ve

denetçiden ilgili mevzuata aykırılıkların tamamını tespit etmesi beklenemez.

5. Denetçi, bir bütün olarak finansal tabloların hata veya hile kaynaklı önemli bir

yanlışlık içermediği konusunda makul bir güvence elde etmekle sorumludur.1 Denetçi,

finansal tabloların denetimini yürütürken yürürlükteki yasal ve düzenleyici çerçeveyi

dikkate alır. Denetimin BDS’lere uygun olarak planlanmasına ve yürütülmesine

rağmen, yapısal kısıtlamaları sebebiyle kaçınılmaz olarak finansal tablolardaki bazı

önemli yanlışlıkların tespit edilememe riski vardır.2 İlgili mevzuat bağlamında,

denetimin yapısal kısıtlamalarının denetçinin önemli yanlışlıkları tespit etme kabiliyeti

üzerindeki muhtemel etkileri, aşağıdaki gibi sebeplerden dolayı daha fazladır:

1 BDS 200, “Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak

Yürütülmesi”, 5 inci paragraf

2 BDS 200, A51-A52 paragrafları

 Esas olarak işletme faaliyetleriyle ilgili olan ancak genellikle finansal tabloları

etkilemeyen ve işletmenin finansal raporlamayla ilgili bilgi sistemlerinin

kapsamında yer almayan çok sayıda düzenlemenin bulunması.

 Aykırılığın; muvazaalı işlem, sahtekârlık, işlemlerin kasıtlı olarak kayda

geçirilmemesi, kontrollerin yönetim tarafından ihlal edilmesi veya denetçiye

bilerek yanlış açıklamalarda bulunulması gibi bu aykırılığı gizlemek için

tasarlanmış davranışları içerebilmesi.

 Bir eylemin aykırılık teşkil edip etmediği hususunun, nihayetinde mahkemelerin

karar vermesi gereken adli bir konu olması.

Genellikle, aykırılığın finansal tablolara yansıtılan olay ve işlemlerle ilgisi ne kadar az

ise, denetçinin böyle bir durumun farkına varma veya aykırılığı bilme ihtimali de o

kadar azdır.

6. Bu BDS, denetçinin iki farklı kategoride yer alan mevzuata ilişkin sorumluluklarını

birbirinden ayırır:

(a) Vergi ve sosyal güvenlik mevzuatı gibi, finansal tablolarda yer alan önemli

tutar ve açıklamaların belirlenmesinde doğrudan bir etkiye sahip olduğu genel

olarak kabul edilen mevzuat hükümleri (Bakınız: 13 üncü paragraf) ve

(b) Finansal tablolarda yer alan tutar ve açıklamaların belirlenmesinde doğrudan

bir etkiye sahip olmayan diğer mevzuat. Ancak bu tür mevzuata uygunluk

sağlanması (örneğin, faaliyet lisansı şartlarına, borç ödeme gücüne ilişkin

düzenleyici hükümlere veya çevreyle ilgili düzenlemelere uygunluk

sağlanması), işletmenin faaliyetleri, faaliyetlerini sürdürebilme kabiliyeti veya

önemli cezalardan kaçınması açısından önemli olabilir ve bu sebeple bu tür

mevzuata aykırılığın, finansal tablolar üzerinde önemli bir etkisi bulunabilir

(Bakınız: 14 üncü paragraf).

7. Bu BDS’de, yukarıda belirtilen her bir kategori için farklı hükümler yer almaktadır.

6(a) paragrafında belirtilen kategoriye ilişkin olarak denetçinin sorumluluğu, ilgili

mevzuat hükümlerine uygunluk sağlandığına ilişkin yeterli ve uygun denetim kanıtı

elde etmektir. Denetçinin 6(b) paragrafında belirtilen kategoriye ilişkin sorumluluğu

ise, finansal tablolar üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilecek diğer mevzuata

aykırılıkların belirlenmesine yardımcı olması için belirli denetim prosedürlerini

uygulamakla sınırlıdır.

8. Finansal tablolar hakkında görüş oluşturmak üzere uygulanan diğer denetim

prosedürleri, belirlenen veya şüphelenilen aykırılık hâllerine denetçinin dikkatini

çekebilir. Bu BDS, denetçinin bu tür durumlara karşı dikkatli olmasını gerektirir.

İşletmeyi etkileyen ilgili mevzuatın kapsamı dikkate alındığında, BDS 2003 tarafından

zorunlu kılındığı gibi denetim boyunca mesleki şüpheciliğin sürdürülmesi önemlidir.

3 BDS 200, 15 inci paragraf

Yürürlük Tarihi

9. Bu BDS, 1/1/2013 tarihinde ve sonrasında başlayacak hesap dönemlerinden itibaren

uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Amaçlar

10. Denetçinin amaçları;

(a) Finansal tablolarda yer alan önemli tutar ve açıklamaların belirlenmesinde

doğrudan bir etkiye sahip olduğu genel olarak kabul edilen mevzuat

hükümlerine uygunluk sağlandığına ilişkin yeterli ve uygun denetim kanıtı elde

etmek,

(b) Finansal tablolar üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilecek diğer mevzuata

aykırılığın belirlenmesine yardımcı olması için belirli denetim prosedürlerini

uygulamak ve

uygun biçimde karşılık vermektir.

Tanımlar

11. Aşağıdaki terim BDS’lerde, karşısında belirtilen anlamıyla kullanılmıştır:

Aykırılık: İşletmenin kasıtlı veya kasıtsız olarak yapmış olduğu, yürürlükteki ilgili

mevzuata aykırı olan ihmal veya eylemlerdir. Bu tür ihmal veya eylemler; üst

yönetimden sorumlu olanların, yönetimin veya çalışanların işletme adına veya

işletmenin yerine yapmış olduğu ya da işletmenin bizzat taraf olduğu işlemleri içerir.

Üst yönetimden sorumlu olanların, yönetimin veya çalışanların işletmenin

faaliyetleriyle bağlantılı olmayan kişisel suistimalleri aykırılık hâlleri içinde yer almaz.

Ana Hükümler

Denetçi Tarafından İlgili Mevzuata Uygunluğun Değerlendirilmesi

12. Denetçi BDS 3154’e uygun şekilde işletme ve çevresini tanıma sürecinin bir parçası

olarak;

(a) İşletme ve işletmenin faaliyet gösterdiği endüstri veya sektör için geçerli olan

yasal ve düzenleyici çerçeveyi ve

(b) İşletmenin bu çerçeveye nasıl uygunluk sağladığını

genel olarak anlar.

(Bakınız: A7 paragrafı).

13. Denetçi, finansal tablolarda yer alan önemli tutar ve açıklamaların belirlenmesinde

doğrudan bir etkiye sahip olduğu genel olarak kabul edilen mevzuat hükümlerine

4 BDS 315, “İşletme ve Çevresini Tanımak Suretiyle ‘Önemli Yanlışlık’ Risklerinin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi”, 11

inci paragraf

uygunluk sağlandığına ilişkin yeterli ve uygun denetim kanıtı elde eder (Bakınız: A8

paragrafı).

14. Denetçi, finansal tablolar üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilecek diğer mevzuata

aykırılıkların belirlenmesine yardımcı olmak için aşağıdaki denetim prosedürlerini

uygular (Bakınız: A9-A10 paragrafları):

(a) İşletmenin diğer mevzuata uygunluk sağlayıp sağlamadığına ilişkin olarak

yönetimin ve -uygun hâllerde- üst yönetimden sorumlu olanların sorgulanması

(b) Lisans veren veya düzenleyici kurumlarla yapılan yazışmalar varsa bunların

tetkik edilmesi.

15. Uygulanan diğer denetim prosedürleri, aykırılık veya şüphelenilen aykırılık hâllerine

denetçinin dikkatini çekebilir. Denetçinin denetim sırasında bu tür durumlara karşı

dikkatli olması gereklidir (Bakınız: A11 paragrafı).

16. Denetçi, finansal tabloların hazırlanması sırasında etkileri dikkate alınması gereken

bilinen tüm aykırılık veya şüphelenilen aykırılık hâllerinin kendisine açıklandığına

dair yönetimden ve -uygun hâllerde- üst yönetimden sorumlu olanlardan yazılı

açıklamalar talep eder (Bakınız: A12 paragrafı).

17. Belirlenen veya şüphelenilen aykırılıkların bulunmadığı hâllerde denetçinin, 12-16 ncı

paragraflarda belirtilen prosedürler dışında, işletmenin mevzuata uygunluk sağladığına

ilişkin denetim prosedürlerini uygulamasına gerek yoktur.

Aykırılığın Belirlendiği veya Aykırılıktan Şüphelenildiği Hâllerde Uygulanacak Denetim

Prosedürleri

18. Denetçi, aykırılık veya şüphelenilen aykırılık hâllerine ilişkin bilgi edindiğinde

(Bakınız: A13 paragrafı):

(a) İhmal veya eylemin niteliği ile meydana geldiği şartları anlar ve

(b) Bu ihmal veya eylemin finansal tablolar üzerindeki muhtemel etkilerini

değerlendirmek için daha fazla bilgi elde eder (Bakınız: A14 paragrafı).

19. Aykırılık olabileceğinden şüphelenmesi hâlinde denetçi, konuyu yönetimle ve -uygun

hâllerde- üst yönetimden sorumlu olanlarla müzakere eder. Yönetimin veya -uygun

hâllerde- üst yönetimden sorumlu olanların, işletmenin ilgili mevzuata uygunluk

sağladığını destekleyen yeterli bilgi vermemesi ve şüphelenilen aykırılığın etkisinin

finansal tablolar açısından önemli olabileceği yargısına varması hâlinde denetçi,

hukuki danışmanlık alma ihtiyacını mütalaa eder (Bakınız: A15-A16 paragrafları).

20. Şüphelenilen aykırılık hakkında yeterli bilginin elde edilememesi durumunda denetçi,

yeterli ve uygun denetim kanıtının bulunmamasının denetçi görüşü üzerindeki etkisini

değerlendirir.

21. Denetçi, yazılı açıklamaların güvenilirliği ile yaptığı risk değerlendirmesi dâhil

denetimin diğer alanlarıyla ilgili olarak aykırılığın etkilerini değerlendirir ve uygun

adımları atar (Bakınız: A17-A18 paragrafları).

Belirlenen veya Şüphelenilen Aykırılığın Rapor Edilmesi

Aykırılığın Üst Yönetimden Sorumlu Olanlara Rapor Edilmesi

22. Üst yönetimden sorumlu olanların tamamının yönetimde yer almaması ve bu sebeple

denetçinin daha önceden bildirdiği, belirlenen veya şüphelenilen aykırılığa ilişkin

konulardan haberdar olmamaları hâlinde denetçi,5 açıkça önemsiz olanlar dışında,

denetimin yürütülmesi sırasında dikkatini çeken belirlenen veya şüphelenilen aykırılık

konularını üst yönetimden sorumlu olanlara bildirir.

23. Denetçi 22 nci paragrafta belirtilen aykırılığın kasıtlı ve önemli olduğu yargısına

varırsa, konuyu en kısa zamanda üst yönetimden sorumlu olanlara bildirir.

24. Denetçi, yönetim veya üst yönetimden sorumlu olanların aykırılığa müdahil

olduklarından şüphelenirse konuyu -varsa- denetim komitesi veya gözetim kurulu gibi

daha üst bir kademeye bildirir. Üst kademenin bulunmaması veya denetçinin bu

bildirim üzerine harekete geçilmeyeceğine inanması veya kime rapor verilmesi

gerektiğinden emin olmaması durumunda denetçi, hukuki danışmanlık alma ihtiyacını

mütalaa eder.

Aykırılığın Finansal Tablolara İlişkin Denetçi Raporunda Rapor Edilmesi

25. Aykırılığın finansal tablolar üzerinde önemli bir etkisinin olduğu ancak finansal

tablolara yeterince yansıtılmadığı sonucuna varması hâlinde denetçi, BDS 705

uyarınca finansal tablolarla ilgili olarak sınırlı olumlu görüş (şartlı görüş) veya

olumsuz görüş verir.6

26. Yönetim veya üst yönetimden sorumlu olanların, denetçinin finansal tablolar için

önemli olabilecek bir aykırılığın meydana gelip gelmediğini veya meydana gelmesinin

muhtemel olup olmadığını değerlendirmek için yeterli ve uygun denetim kanıtı

toplamasını engellemesi hâlinde denetçi, BDS 705’e uygun olarak, denetimin

kapsamındaki kısıtlamaya dayanarak sınırlı olumlu görüş verir veya görüş vermekten

kaçınır.

27. Denetçi, aykırılığın yönetim veya üst yönetimden sorumlu olanlardan ziyade şartların

getirdiği kısıtlamalar sebebiyle meydana gelip gelmediğine karar veremezse, BDS

705’e uygun olarak bu durumun görüşü üzerindeki etkisini değerlendirir.

Aykırılığın Mevzuatı Uygulayan ve Düzenleyici Kurumlara Rapor Edilmesi

28. Aykırılığı belirlemesi veya aykırılıktan şüphelenmesi hâlinde denetçi, belirlenen veya

şüphelenilen aykırılığı işletme dışındaki diğer taraflara rapor etme sorumluluğunun

olup olmadığına karar verir (Bakınız: A19-A20 paragrafları).

Belgelendirme

29. Denetçi, belirlenen veya şüphelenilen aykırılık ile yönetimle ve -uygun hâllerde- üst

yönetimden sorumlu olanlarla ve işletme dışındaki taraflarla yapılan müzakerelerin

5 BDS 260, “Üst Yönetimden Sorumlu Olanlarla Kurulacak İletişim”, 13 üncü paragraf

6 BDS 705, “Bağımsız Denetçi Raporunda Olumlu Görüş Dışında Bir Görüş Verilmesi”, 7-8 inci paragraflar

sonuçlarını çalışma kâğıtlarına ekler (Bakınız: A21 paragrafı).7

7 BDS 230, “Bağımsız Denetimin Belgelendirilmesi”, 8-11 ve A6 paragrafları

***

Açıklayıcı Hükümler ve Uygulama

İlgili Mevzuata Uygunluk Sağlama Sorumluluğu (Bakınız: 3-8 inci paragraflar)

A1. İşletme faaliyetlerinin mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlamak, üst

yönetimden sorumlu olanların gözetiminde yönetimin sorumluluğundadır. Mevzuat

işletmenin finansal tablolarını farklı şekillerde etkileyebilir; örneğin, işletmenin

finansal tablolarda yer vermesi gereken belirli açıklamaları doğrudan etkileyebilir veya

geçerli finansal raporlama çerçevesini belirleyebilir. Söz konusu mevzuat hükümleri

işletmeye, bir kısmı finansal tablolara yansıtılacak olan belirli hak ve yükümlülükler

getirebilir ve ayrıca aykırılık hâllerine ilişkin cezalar öngörebilir.

A2. Aşağıda, mevzuata aykırılığın önlenmesine ve tespit edilmesine yardımcı olması için

bir işletme tarafından uygulanabilecek politika ve prosedürlere örnekler verilmiştir:

 Mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerin izlenmesi ve faaliyete ilişkin

prosedürlerin bu yükümlülükleri karşılayacak şekilde oluşturulmasının

sağlanması.

 Uygun iç kontrol sistemlerinin kurulması ve işletilmesi.

 İş ahlâkı kurallarının geliştirilmesi, duyurulması ve uygulamasının takip

edilmesi.

 Çalışanların uygun şekilde eğitilmelerinin ve iş ahlâkı kurallarını anlamalarının

sağlanması.

 İş ahlâkı kurallarına uyumun izlenmesi ve bu kurallara uymayan çalışanların

uygun yöntemlerle disipline edilmesi.

 Mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerin izlenmesinde destek olacak hukuk

müşavirlerinin görevlendirilmesi.

 İşletmenin faaliyet gösterdiği sektöre ilişkin uygunluk sağlaması gereken önemli

mevzuat ile gelen şikâyetlerin kaydının tutulması.

Daha büyük işletmelerde söz konusu politika ve prosedürler, aşağıdakilere uygun

sorumlulukların verilmesiyle desteklenebilir:

 İç denetim fonksiyonu.

 Denetim komitesi.

 Mevzuata uygunluk birimi.

Denetçinin Sorumluluğu

A3. İşletmenin ilgili mevzuata aykırılığı finansal tablolarda önemli bir yanlışlığa sebep

olabilir. Önemliliğine bakılmaksızın bir aykırılığın tespit edilmesi, denetimin başka

alanlarını, örneğin denetçinin, yönetim veya çalışanların dürüstlüğüne ilişkin

değerlendirmesini etkileyebilir.

A4. Bir ihmal veya eylemin aykırılık teşkil edip etmediği genellikle denetçinin mesleki

yeterliğinin ötesinde hukuki karar gerektiren bir konudur. Bununla birlikte eğitimi,

deneyimi, işletme ve çevresi veya sektör hakkındaki bilgisi denetçinin, dikkatini çeken

bazı ihmal veya eylemlerin aykırılık teşkil edebileceğinin farkına varması için temel

oluşturabilir.

A5. Belirli yasal yükümlülükler uyarınca denetçinin, finansal tablo denetiminin bir parçası

olarak, işletmenin belirli mevzuat hükümlerine uygunluk sağlayıp sağlamadığını rapor

etmesi gerekebilir. Bu tür durumlarda, BDS 7008 veya BDS 8009 bu denetim

sorumluluklarının denetçi raporunda nasıl yer alacağını açıklar. Ayrıca belirli yasal

raporlama yükümlülüklerinin bulunduğu durumlarda, bu yükümlülüklere uygunluk

sağlanıp sağlanmadığının test edilmesi amacıyla denetim planında uygun testlerin yer

alması gerekebilir.

Kamu Sektörü İşletmelerine Özgü Hususlar

A6. Kamu sektöründe, finansal tabloların denetimiyle veya işletme faaliyetlerinin diğer

alanlarıyla ilgili mevzuatın dikkate alınmasına ilişkin ilâve denetim sorumlulukları

bulunabilir.

Denetçi Tarafından İlgili Mevzuata Uygunluğun Değerlendirilmesi

Yasal ve Düzenleyici Çerçevenin Anlaşılması (Bakınız: 12 nci paragraf)

A7. Yasal ve düzenleyici çerçeveyi ve işletmenin bu çerçeveye nasıl uygunluk sağladığını

genel olarak anlamak için denetçi örneğin:

 İşletmenin içinde bulunduğu sektör ile düzenleyici ve diğer dış faktörler

hakkındaki mevcut bilgisini kullanabilir,

 Finansal tablolarda raporlanan tutar ve açıklamaları doğrudan belirleyen

mevzuat hakkındaki bilgilerini güncelleyebilir,

 İşletmenin faaliyetleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olması beklenebilecek

diğer mevzuatla ilgili olarak yönetimi sorgulayabilir,

 İşletmenin, ilgili mevzuata uygunluk sağlandığına dair politika ve prosedürleri

hakkında yönetimi sorgulayabilir,

 Davalardan kaynaklanan taleplerin tespit edilmesi, değerlendirilmesi ve

muhasebeleştirilmesi için kabul edilen politika ve prosedürler hakkında yönetimi

sorgulayabilir.

Finansal Tablolarda Yer Alan Önemli Tutar ve Açıklamaların Belirlenmesinde Doğrudan Bir

Etkiye Sahip Olduğu Genel Olarak Kabul Edilen Mevzuat (Bakınız: 13 üncü paragraf)

A8. Bazı mevzuat hükümlerinin uygulaması oldukça yerleşmiş olup, işletme ve işletmenin

faaliyet gösterdiği endüstri veya sektör tarafından iyi bilinmektedir ve 6(a)

paragrafında belirtildiği gibi işletmenin finansal tablolarıyla ilgilidir. Bu mevzuat

hükümleri aşağıdaki hususlarla ilgili konuları içerebilir. Örneğin:

 Finansal tabloların şekli ve içeriği,

 Endüstriye özgü finansal raporlama konuları,

8 BDS 700, “Finansal Tablolara İlişkin Görüş Oluşturma ve Raporlama”, 38 inci paragraf

9 BDS 800, “Özel Hususlar-Özel Amaçlı Çerçevelere Göre Hazırlanan Finansal Tabloların Bağımsız Denetimi”, 11 inci

paragraf

 Kamu kurum ve kuruluşlarıyla yapılan sözleşmeler kapsamındaki işlemlerin

muhasebeleştirilmesi,

 Gelir üzerinden alınan vergiler veya sosyal güvenlik giderlerinin tahakkuku veya

muhasebeleştirilmesi.

Söz konusu mevzuatta yer alan hükümlerin bazıları doğrudan finansal tablolardaki

belirli yönetim beyanlarıyla ilgili olabilirken (örneğin, gelir üzerinden alınan vergi

karşılıklarının tamlığı), diğerleri bir bütün olarak finansal tablolarla ilgili olabilir

(örneğin, tam bir finansal tablolar setini oluşturan gerekli tablolar gibi). Denetçi

açısından 13 üncü paragraftaki hükmün amacı, ilgili mevzuat hükümlerine uygun

olarak finansal tablolarda yer alan tutar ve açıklamaların belirlenmesine ilişkin yeterli

ve uygun denetim kanıtı elde etmektir.

Bu tür mevzuatın diğer hükümleri ile diğer mevzuata aykırılıklar, 6(a) paragrafında

belirtildiği gibi finansal tablolar üzerinde doğrudan bir etkisinin olmadığı düşünülen

ancak maliyetleri işletmenin finansal tablolarında belirtilmesi gereken para cezalarına,

davalara veya diğer sonuçlara sebep olabilir.

Aykırılıkların Belirlenmesine İlişkin Prosedürler - Diğer Mevzuat (Bakınız: 14 üncü paragraf)

A9. 6(b) paragrafında belirtildiği gibi işletme faaliyetleri üzerinde önemli bir etkiye sahip

olması sebebiyle, denetçinin diğer bazı mevzuat hükümlerine özel önem vermesi

gerekebilir. İşletme faaliyetleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olan aykırılık,

işletmenin faaliyetlerini durdurmasına veya işletmenin sürekliliğinin sorgulanmasına

sebep olabilir. Örneğin, işletmenin lisansına veya faaliyetlerini yürütmek için gerekli

diğer izinlere ilişkin yükümlülüklere aykırılık (bir banka için sermaye veya yatırıma

ilişkin düzenlemelere aykırılık gibi), bu tür bir etkiye sahip olabilir. Genellikle finansal

tabloları etkilemeyen ve işletmenin finansal raporlamayla ilgili bilgi sistemlerinin

kapsamında yer almayan ancak esas olarak işletmenin faaliyetleriyle ilgili olan çok

sayıda düzenleme de bulunur.

A10. Diğer mevzuat hükümlerinin finansal raporlama üzerindeki sonuçları işletmenin

faaliyetlerine bağlı olarak farklılık gösterebileceğinden, 14 üncü paragraf tarafından

zorunlu kılınan denetim prosedürleri, finansal tablolar üzerinde önemli bir etkiye sahip

olabilecek ilgili mevzuata aykırılık hâllerine denetçinin dikkatini çekmek için

yönlendirilir.

Diğer Denetim Prosedürleri Tarafından Denetçinin Dikkatine Sunulan Aykırılıklar (Bakınız:

15 inci paragraf)

A11. Finansal tablolara ilişkin bir görüş oluşturmak için uygulanan denetim prosedürleri,

aykırılık veya şüphelenilen aykırılık hâllerine denetçinin dikkatini çekebilir. Bu tür

denetim prosedürleri örnek olarak aşağıdakileri içerebilir:

 Tutanakların okunması,

 İşletme yönetiminin ve işletme içindeki veya dışındaki hukuk müşavirlerinin

davalar, iddialar ve değerlendirmeler hakkında sorgulanması,

 İşlemler, hesap bakiyeleri veya açıklamalara ilişkin maddi detay testlerinin

yapılması.

Yazılı Açıklamalar (Bakınız: 16 ncı paragraf)

A12. İlgili mevzuatın finansal tablolar üzerindeki etkisi büyük ölçüde farklılık gösterebilir.

Bu sebeple yazılı açıklamalar, finansal tablolar üzerinde önemli etkisi olabilecek

belirlenen veya şüphelenilen aykırılıklarla ilgili olarak yönetimin bilgisi hakkında

gerekli denetim kanıtı sağlar. Ancak yazılı açıklamalar, kendi başlarına yeterli ve

uygun denetim kanıtı sağlamaz; bu sebeple denetçi tarafından elde edilecek diğer

denetim kanıtlarının nitelik veya kapsamını etkilemez.10

Aykırılığın Belirlendiği veya Aykırılıktan Şüphelenildiği Hâllerde Uygulanacak Denetim

Prosedürleri

İlgili Mevzuata Aykırılığın Göstergeleri (Bakınız: 18 inci paragraf)

A13. Denetçinin aşağıdaki hususların varlığından haberdar olması veya bu hususlar

hakkında bilgi sahibi olması hâlinde bu durum, aykırılık göstergesi olabilir:

 Düzenleyici kurumlar ve diğer resmi kurumlar tarafından inceleme yapılması ya

da idari veya adli para cezalarının ödenmesi.

 Açıkça belirtilmemiş hizmet veya krediler için danışmanlara, ilişkili taraflara,

çalışanlara veya kamu çalışanlarına ödemeler yapılması.

 Satış komisyonları veya acentelik ücretlerinin, işletme tarafından veya sektörde

yapılan olağan ödemelere veya fiilen alınan hizmetlere kıyasla olması

gerekenden fazla görünmesi.

 Piyasa fiyatının önemli derecede altındaki veya üstündeki fiyatlardan alım

yapılması.

 Olağandışı nakit ödemelerin, hamiline banka çeki şeklinde ödemelerin veya

isimsiz banka hesaplarına havalelerin yapılması.

 Vergi cenneti olarak bilinen yerlerde kayıtlı olan şirketlerle olağandışı işlemler

yapılması.

 Mal veya hizmetlere ilişkin ödemelerin, bu mal veya hizmetlerin satın alındığı

ülkeden farklı bir ülkeye yapılması.

 Uygun kambiyo belgeleri olmadan ödeme yapılması.

 Bilgi sistemlerinin tasarımı sebebiyle veya kazara, yeterli denetim izi veya

denetim kanıtı sağlamayan bir yapıda olması.

 İşlemlerin uygun olmayan biçimde kaydedilmesi veya yetkisiz işlemlerin

bulunması.

 Olumsuz medya yorumlarının bulunması.

Denetçi Tarafından Yapılan Değerlendirmeye İlişkin Hususlar (Bakınız: 18(b) paragrafı)

A14. İhmal veya eylemin finansal tablolar üzerindeki muhtemel etkisine ilişkin denetçi

tarafından yapılan değerlendirmeyle ilgili hususlar aşağıdakileri içerir:

10 BDS 580, “Yazılı Açıklamalar”, 4 üncü paragraf

 Aykırılıkların finansal tablolar üzerindeki muhtemel finansal sonuçları; örneğin,

para cezaları, diğer cezalar, tazminatlar, varlıkların kamulaştırılma tehdidi,

faaliyetlerin zorunlu olarak durdurulması ve davalar.

 Muhtemel finansal sonuçların açıklama gerektirip gerektirmediği.

 Muhtemel finansal sonuçların finansal tabloların gerçeğe uygun sunumu

konusunda şüphe oluşturacak veya finansal tabloları yanıltıcı hâle getirecek

kadar ciddi olup olmadığı.

Denetim Prosedürleri (Bakınız: 19 uncu paragraf)

A15. Denetçi, üst yönetimden sorumlu olanların ilâve denetim kanıtı sağlayabileceği

hâllerde, bulguları bu kişilerle müzakere edebilir. Örneğin denetçi, aykırılık ihtimaline

yol açan işlem veya olaylara ilişkin olgu ve durumlar hakkında üst yönetimden

sorumlu olanların aynı düşünceye sahip olup olmadığını teyit edebilir.

A16. Yönetimin veya -uygun hâllerde- üst yönetimden sorumlu olanların, işletmenin ilgili

mevzuata uygun hareket ettiğine ilişkin yeterli bilgi sunmamaları hâlinde denetçi, hile

ihtimali dâhil olmak üzere, ilgili mevzuatın bu şartlarda uygulanması ve finansal

tablolar üzerindeki muhtemel etkileri konusunda, işletme içinden veya dışından bir

hukuk müşavirine danışmayı uygun görebilir. İşletmenin hukuk müşavirine

danışılmasının uygun görülmemesi veya hukuk müşavirinin görüşünden tatmin

olmaması hâlinde denetçi, ilgili mevzuatın ihlal edilip edilmediği ve hile ihtimali de

dâhil muhtemel hukuki sonuçlar ile -varsa- alacağı diğer tedbirler hakkında kendi

hukuk müşavirine danışmayı uygun bulabilir.

Aykırılıkların Etkilerinin Değerlendirilmesi (Bakınız: 21 inci paragraf)

A17. 21 inci paragraf uyarınca denetçi aykırılıkların, risk değerlendirmesi ve yazılı

açıklamaların güvenilirliği dâhil, denetimin diğer alanlarına ilişkin etkilerini

değerlendirir. Denetçi tarafından belirlenen belirli aykırılık hâllerinin etkileri

aşağıdakilere bağlıdır:

- İhmal veya eylemin gerçekleştirilmesinin ve gizlenmesinin -varsa- belirli kontrol

faaliyetleriyle olan ilişkisi ve

- İhmal veya eyleme müdahil olan yönetici veya çalışanların bulunduğu kademe

(özellikle işletmede en yüksek yetkiye sahip olanların müdahil olmasından

kaynaklanan etkiler için).

A18. İstisnai hâllerde, aykırılıklar finansal tablolar açısından önemli olmasa bile yönetim

veya üst yönetimden sorumlu olanların, içinde bulunulan şartlar altında denetçinin

uygun olduğunu düşündüğü düzeltici adımları atmaması durumunda, yürürlükteki

mevzuatın izin vermesi hâlinde denetçi, denetimden çekilmeyi düşünebilir.

Denetimden çekilmenin gerekli olup olmadığına karar verirken denetçi, hukuki

danışmanlık almayı düşünebilir. Denetimden çekilmenin mümkün olmadığı

durumlarda denetçi, aykırılığı raporundaki “Diğer Hususlar”a ilişkin paragrafta

açıklamak dâhil, alternatif seçenekleri değerlendirir.11

Belirlenen veya Şüphelenilen Aykırılığın Rapor Edilmesi

Aykırılığın Mevzuatı Uygulayan ve Düzenleyici ve Kurumlara Rapor Edilmesi (Bakınız: 28

inci paragraf)

A19. Denetçinin müşteri bilgilerinin gizliliğinin korunmasına ilişkin mesleki yükümlülüğü,

belirlenen veya şüphelenilen aykırılıkların işletme dışındaki bir tarafa rapor edilmesini

engelleyebilir. Ancak denetçinin yasal sorumlulukları durumdan duruma farklılık

gösterebilir ve belirli durumlarda sır saklama yükümlülüğü ilgili mevzuat veya

mahkeme kararıyla ortadan kaldırılabilir. Bazı durumlarda, bir finansal kuruluşu

denetleyen denetçinin aykırılık veya şüphelenilen aykırılık hâllerini yetkili kurumlara

rapor etmesi yasal bir yükümlülük olabilir. Ayrıca bazı durumlarda denetçi, yönetimin

ve üst yönetimden sorumlu olanların düzeltici adımları atmadığı hâllerde yanlışlıkları,

yetkili kurumlara rapor etmek zorunda olabilir. Denetçi atacağı uygun adımları

belirlemek için hukuki danışmanlık almanın uygun olduğuna karar verebilir.

Kamu Sektörü İşletmelerine Özgü Hususlar

A20. Kamu sektöründe görev yapan bir denetçi, aykırılık hâllerini ilgili kurum veya

kuruluşa rapor etmek veya raporunda bunları açıklamak zorunda olabilir.

Belgelendirme (Bakınız: 29 uncu paragraf)

A21. Belirlenen veya şüphelenilen aykırılık bulgularına ilişkin çalışma kâğıtlarında,

aşağıdaki gibi hususlar yer alabilir:

 Kayıt veya belgelerin kopyaları,

 Yönetimle, üst yönetimden sorumlu olanlarla veya işletme dışındaki taraflarla

yapılan müzakerelerin tutanakları.

11 BDS 706, “Bağımsız Denetçi Raporunda Yer Alan Dikkat Çekilen Hususlar ve Diğer Hususlar Paragrafları”, 8 inci

paragraf